Διακρίνουμε τρεις τύπους βαρηκοΐας. Τη βαρηκοΐα αγωγής, τη νευροαισθητήριος βαρηκοΐα και τη βαρηκοΐα μικτού τύπου.
Βαρηκοΐα αγωγής
Σε αυτήν την περίπτωση, τα ακουστικά κύματα και οι δονήσεις τους δεν μπορούν να φτάσουν μέχρι τον κοχλία ώστε να μετατραπούν σε ηλεκτρικά σήματα. Στις περισσότερες περιπτώσεις διορθώνεται φαρμακευτικά ή επεμβατικά.
Πιθανές αιτίες αυτής της βαρηκοΐας είναι:
- Λοιμώξεις του μέσου αυτιού
Κατά την οξεία ωτίτιδα το μέσον ους γεμίζει υγρό το οποίο εμποδίζει την κίνηση του τυμπανικού υμένα. Στην χρόνια ωτίτιδα η κατάσταση είναι πιο σοβαρή αφού ο τυμπανικός υμένας έχει υποστεί διατήρηση ενώ συχνά παρατηρούνται αλλοιώσεις και στα ακουστικά οστάρια. Η μεν οξεία ωτίτιδα αντιμετωπίζεται εύκολα με αντιβιοτικά ενώ η χρόνια ωτίτιδα συνήθως απαιτεί χειρουργικό καθαρισμό και τυμπανοπλαστική. - Συλλογή υγρού στο μέσο αυτί
Το «υγρό στο αυτί» είναι μια πολύ συχνή κατάσταση στα παιδιά, καθώς υπολογίζεται ότι περίπου 4 στα 5 παιδιά (ποσοστό 80%) θα εμφανίσουν ένα επεισόδιο μέχρι την ηλικία των τεσσάρων ετών. Η ιατρική ονομασία της πάθησης είναι «Εκκριτική Ωτίτιδα» από την λέξη «έκκριμα» που αναφέρεται στο υγρό που εκκρίνεται. Όταν ένα παιδί ή και πιο σπάνια ένας ενήλικας εμφανίζει εκκριτική ωτίτιδα, σημαίνει πως έχει συσσωρευτεί υγρό στο μέσο ους (μέσο αυτί). Το μέσο ους βρίσκεται πίσω από την τυμπανική μεμβράνη και περιέχει τρία πολύ μικρά οστά – τα ακουστικά οστάρια- σφύρα, άκμονα και αναβολέα, που κινούνται όταν τα ηχητικά κύματα φτάσουν σε αυτά, με αποτέλεσμα ο ήχος να μεταφέρεται στο ακουστικό νεύρο και έτσι να παράγεται η αίσθηση της ακοής. Σε φυσιολογικές συνθήκες το μέσο ους είναι γεμάτο με αέρα έτσι ώστε η κίνηση των οσταρίων να γίνεται ελεύθερα. Όταν όμως πάσχουμε από εκκριτική ωτίτιδα τότε η κοιλότητα του μέσου ωτός γεμίζει με υγρό και βλέννα, και εμποδίζεται η κίνηση των οσταρίων και η μετάδοση του ήχου. - Βύσμα κυψέλης
Αποτελεί το συχνότερο αίτιο και το πιο εύκολα αντιμετωπίσιμο. Κατά κανόνα οφείλεται στον καθαρισμό των αφτιών με μπατονέτες που στην πράξη ωθούν την κυψέλη προς το εσωτερικό του ακουστικού πόρου. - Ωτοσκλήρυνση
Χαρακτηρίζεται από εστίες ανάπτυξης νέου οστού στο έσω αφτί που καθηλώνουν τον αναβολέα στη θέση του και περιορίζουν την κινητικότητά του. Η μείωση της ακοής είναι βαθμιαία στους νεαρούς ενήλικες και αναφέρουν το παράδοξο ότι ακούν καλύτερα σε θορυβώδες περιβάλλον παρά σε ήσυχο. - Τραυματισμοί – Βαρότραυμα
Μπορεί να προκληθεί κατά την κάθοδο του αεροπλάνου και ακόμα περισσότερο στις καταδύσεις (ιδίως στη φάση καθόδου). Σε εκρηκτικούς ήχους υπάρχει κίνδυνος ρήξης της τυμπανικής μεμβράνης ενώ ισχυρή πλήξη μπορεί να μετατοπίσει τα ακουστικά οστάρια.
Συμπτώματα
- Να δυναμώνουμε περισσότερο την ένταση της τηλεόρασης η του ραδιοφώνου.
- Να μην ακούμε καθημερινούς ήχους, όπως το κουδούνι της πόρτας.
- Να ζητάμε να μας μιλήσουν πιο δυνατά.
- Να μιλάμε δυνατά γιατί ακούμε δυνατά τη φωνή μας.
Νευροαισθητήριος βαρηκοΐα
Σε αυτήν την περίπτωση το αφτί δέχεται ήχους αλλά δεν μπορεί να τους επεξεργαστεί και αφορά βλάβες του κοχλία, του ακουστικού νεύρου και δομών του εγκεφάλου.
Η νευροαισθητήρια απώλεια ακοής οφείλεται στην απουσία ή την καταστροφή αισθητηρίων κυττάρων (τριχοειδή κύτταρα) στον κοχλία και είναι συνήθως μόνιμη.
Γνωστή και ως βαρηκοΐα αντιλήψεως, η νευροαισθητήρια βαρηκοΐα μπορεί να είναι ήπια, μέτρια, σοβαρή ή βαριά.
Δυστυχώς κατά κανόνα δεν αντιμετωπίζεται παρά μόνο με τη χρήση ακουστικού.
Πιθανές αιτίες αυτής της βαρηκοΐας είναι:
- Κληρονομικότητα
Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις στις οποίες η πάθηση διαγιγνώσκεται σε εφήβους ή νέους ενήλικες. Εντούτοις υπάρχουν περιπτώσεις που, αδυνατώντας να βρούμε άλλο αίτιο βαρηκοΐας, θα αποδώσουμε σε κληρονομική επιβάρυνση (με την ευρεία και μη ειδική έννοια του όρου) και περιστατικά βαρηκοΐας που η ηλικία έναρξης είναι μεγαλύτερη από τη συνηθισμένη. Για τη διάγνωση συνήθως στηριζόμαστε στο θετικό οικογενειακό ιστορικό, στην απουσία προδιαθεσικών παραγόντων ή συνοδών συμπτωμάτων που θα οδηγούσαν σε άλλη διάγνωση και στα ακοολογικά ευρήματα. - Πρεσβυακουσία (βαρηκοΐα λόγω ηλικίας)
Είναι γνωστό ότι με την πάροδο της ηλικίας η ακοή φθίνει. Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται πρεσβυακουσία και αφορά το 25% των ατόμων ηλικίας 65-75 ετών και το 50% των ανθρώπων άνω των 75. Η εμφάνισή της επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες πέρα από την φυσιολογική διαδικασία της γήρανσης όπως κληρονομικότητα, το επίπεδο του θορύβου στο οποίο εκτέθηκε κανείς κατά τη διάρκεια της ζωής του, φάρμακα που λάμβανε, αλλοιώσεις στα αγγεία του κλπ. Η πρεσβυακουσία οφείλεται στην βαθμιαία απώλεια των τριχιδίων ατον κοχλία. Το άτομο αρχικά χάνει την ικανότητα να ακούει τις υψηλές συχνότητες και παράλληλα χάνει την ικανότητα να διακρίνει τις λέξεις μεταξύ τους ενώ συχνά εμφανίζονται εμβοές. - Ακουστική βλάβη (τραύμα των τριχωτών κυττάρων από δυνατό θόρυβο)
Υπάρχουν δύο μορφές. Η πρώτη μορφή είναι το λεγόμενο οξύ ακουστικό τραύμα. Αποτελεί πτώση του ουδού της ακοής έπειτα από έκθεση σε ξαφνικό έντονο θόρυβο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η βαρηκοΐα έπειτα από βολή με πυροβόλο όπλο, έκρηξη ή απροειδοποίητη λειτουργία πολύ θορυβώδους συσκευής. Στις περισσότερες περιπτώσεις οξέος ακουστικού τραύματος και κυρίως σε αυτές που σχετίζονται με έκρηξη ή πυροβολισμό, η βαρηκοΐα αφορά κυρίως στη ζώνη συχνοτήτων με κέντρο τα 4 kHz. Πολλές φορές προεξάρχον σύμπτωμα είναι η εμβοή και λιγότερο η βαρηκοΐα, ενώ δεν είναι σπάνιο να αποτελεί τυχαίο ακοογραφικό εύρημα. Παρόμοια κατάσταση είναι η προσωρινή μετατόπιση του ουδού έπειτα από παραμονή σε χώρο με βιομηχανικό θόρυβο ή δυνατή μουσική (π.χ. κέντρο διασκέδασης, συναυλία κ.λπ.), η οποία αποκαθίσταται μετά την πάροδο λίγων ωρών συνήθως.
Η δεύτερη μορφή βαρηκοΐας εκ θορύβου είναι το χρόνιο ακουστικό τραύμα, το οποίο εμφανίζεται κατά κανόνα σε άτομα με μακροχρόνια έκθεση σε δυνατό θόρυβο στο χώρο εργασίας και γι᾽ αυτόν το λόγο συνήθως ονομάζεται επαγγελματική βαρηκοΐα. Η βαρύτητα του προβλήματος εξαρτάται από την ένταση του θορύβου, από τη διάρκεια της ημερήσιας έκθεσης, από τον αριθμό των ετών κατά τα οποία επισυμβαίνει και από την απόσταση του εργαζόμενου από την πηγή του θορύβου. Πάντως, για να υπάρχει κίνδυνος ανάπτυξης επαγγελματικής βαρηκοΐας, πρέπει ο θόρυβος να έχει ένταση τουλάχιστον 70 dB. Στο ακοόγραμμα τυπικά εμφανίζεται μείωση των ουδών στις υψηλές συχνότητες, ομοιάζοντας έτσι με πρεσβυακουσία πρώιμης εμφάνισης. Για την πρόληψη της επαγγελματικής βαρηκοΐας θεωρείται απαραίτητη η χρήση προστατευτικών μέσων για το προσωπικό. - Ωτοτοξικά φάρμακα
Ορισμένα διαδεδομένα φάρμακα είναι δυνατόν να βλάψουν την ακοή ακόμα και όταν χορηγούνται στις συνήθεις δοσολογίες. Πολλά φάρμακα έχουν ως πιθανή παρενέργεια τη βαρηκοΐα, η οποία στις περιπτώσεις αυτές είναι νευροαισθητήρια. Οι πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ωτοτοξικών φαρμάκων είναι οι αμινογλυκοσίδες, η φουροσεμίδη και κάποια κυτταροστατικά (π.χ. σισπλατίνη). Η ωτοτοξικότητα μπορεί να αφορά μόνο στην κοχλιακή ή μόνο στην αιθουσαία λειτουργία ή και στις δύο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αν η διακοπή του φαρμάκου γίνει έγκαιρα, μπορεί να σταματήσει ή και να αναστραφεί η επιδείνωση της βαρηκοΐας. Σημαντικό ρόλο στην παρακολούθηση ασθενούς που λαμβάνει ωτοτοξική θεραπεία μπορούν να παίξουν οι ωτοακουστικές εκπομπές, με τις οποίες μπορεί να ανιχνευθεί η βλάβη πριν γίνει αισθητή από τον ασθενή ή πριν δώσει σαφή αποτελέσματα στον έλεγχο της ακοής. - Αιφνίδια νευροαισθητήρια βαρηκοΐα
Ονομάζεται έτσι οποιαδήποτε περίπτωση απώλειας ακοής νευροαισθητηριακού τύπου, η οποία ξεκινά και ολοκληρώνει την εξέλιξή της εντός πολύ μικρού χρονικού διαστήματος, που κυμαίνεται από λίγα λεπτά της ώρας μέχρι 3 ημέρες. Αποτελεί ετερογενή ομάδα που χαρακτηρίζεται από την ξαφνική απώλεια ακοής από το ένα αφτί, άλλοτε παροδική και άλλοτε μόνιμη. Συμβαίνει συνήθως σε ηλικιωμένους και αποδίδεται μεταξύ των άλλων σε ιογενής λοιμώξεις ή σε απόφραξη κάποιου αγγείου. - Ακουστικό νευρίνωμα
Το ακουστικό νευρίνωμα (ή ακριβέστερα αιθουσαίο σβάννωμα) είναι ένας καλοήθης όγκος που προέρχεται από τα κύτταρα Schwann συνήθως του κάτω αιθουσαίου νεύρου. Προκαλεί συμπτώματα συνήθως λόγω των πιεστικών φαινομένων που ασκεί μέσα στο στενό χώρο του έσω ακουστικού πόρου. Στις περιπτώσεις που αναπτύσσεται κυρίως εκτός του πόρου, στην περιοχή της γεφυροπαρεγκεφαλιδικής γωνίας, τα συμπτώματα εκδηλώνονται πολύ αργότερα. Ανάλογη εικόνα έχουν και οι άλλοι όγκοι της γεφυροπαρεγκεφαλιδικής γωνίας (π.χ. μηνιγγίωμα). Το ακουστικό νευρίνωμα είναι συνήθως σποραδικό, ενώ μπορεί να εμφανιστεί στο πλαίσιο πολλαπλής νευρινωμάτωσης.
Συνήθως το πρώτο σύμπτωμα είναι μονόπλευρη εμβοή, ενώ ακολουθούν διαταραχές ισορροπίας και νευροαισθητήρια βαρηκοΐα. Στο ακοόγραμμα αποκαλύπτεται συνήθως μειωμένος ουδός ακοής στις υψηλές συχνότητες, ενώ σπανιότερα μπορεί να ληφθεί και οποιαδήποτε άλλη ακοολογική εικόνα. Το ακουστικό νευρίνωμα είναι μεν σπάνιο (με επίπτωση μία περίπτωση ανά 100.000 πληθυσμού ανά έτος), αλλά θα πρέπει να αποκλείεται σε κάθε περίπτωση μονόπλευρων ακοολογικών συμπτωμάτων. - Άλλα αίτια
Σπάνια αίτια νευροαισθητήριας βαρηκοΐας αποτελούν το συγγενές συρίγγιο του άνω ημικύκλιου σωλήνα και το σύνδρομο του ευρέος υδραγωγού της αιθούσης. Στις περιπτώσεις αυτές η βαρηκοΐα είναι διαλείπουσα, ενώ συνυπάρχουν περιστατικά ιλίγγου και φαινόμενο Tulio (ίλιγγος λόγω έκθεσης σε δυνατό ήχο).
Συμπτώματα
- Ακούμε αλλά δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε τις λέξεις.
- Δυσκολία στην επικοινωνία με το τηλέφωνο.
- Θεωρούμε ότι οι συνομιλητές μας μιλάνε μέσα από το στόμα τους και όχι καθαρά.
- Αν δεν μας μιλάνε αργά και καθαρά είναι αδύνατον να καταλάβουμε τι μας λένε.